FOUR DARKS IN RED [MARK ROTHKO]

ΜΑΡΚ ΡΟΘΚΟ:
ΒΙΟΣ - ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Ο Μαρκ Ρόθκο γεννήθηκε το 1903, στην περιοχή του Νταουγκαβπίλς της σημερινής Λετονίας (Ρωσική Αυτοκρατορία τότε), ως Μάρκους Ρόθκοβιτς. Παρότι έλαβε (εν αρχή) κοσμική και όχι θρησκευτική ανατροφή από την οικογένεια του, μεγάλωσε σε ένα περιβάλλον φόβου και μισαλλοδοξίας, λόγω της καταγωγής του. Μετανάστευσε στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής και εγκαταστάθηκε στο Πόρτλαντ του Όρεγκον, το 1913. Ο αιφνίδιος θάνατος του πατέρα του, ανάγκασε το Ροθκό να εργάζεται από μικρή ηλικία, πράγμα που δεν τον εμπόδισε, να ολοκληρώσει με απόλυτη επιτυχία τα μαθητικά του καθήκοντα. Παράλληλα είχε γίνει δραστήριο μέλος της τοπικής εβραϊκής κοινότητας και είχε αναπτύξει και ακτιβιστική δράση, υπερασπιζόμενος τα δικαιώματα των εργαζομένων.

Το 1922 λαμβάνει υποτροφία από το Yale University. Την δεύτερη χρονιά της φοίτησης του, η υποτροφία δεν ανανεώνεται και αναγκάζεται να εργαστεί, προκειμένου να συντηρήσει τις σπουδές του. Ο Ρόθκο αντιλαμβανόταν την κοινωνία του Yale ως ελιτιστική και ρατσιστική. Με την ολοκλήρωση του δεύτερου έτους σπουδών, εγκαταλείπει το Yale, από το όποιο βραβεύθηκε 46 χρόνια αργότερα, με τιμητικό πτυχίο.

Το 1923 μετακομίζει στην Νέα Υόρκη. Σύμφωνα με τον ίδιο το Ρόθκο, η αρχή της ζωής του ως καλλιτέχνης ήταν όταν επισκέφτηκε έναν φίλο του στο Art Students League και παρακολούθησε τους σπουδαστές να σχεδιάζουν. Αργότερα εγγράφηκε στην Parsons The New School for Design. Έπειτα φοίτησε στο Art Students League, όπου βρέθηκε στο κατάλληλο περιβάλλον για να αναπτύξει το ταλέντο του και τις ιδέες του..

Η πρώτη του ομαδική έκθεση έγινε το 1929 στην Opportunity Gallery και η πρώτη του ατομική το 1933 στην Contemporary Art Gallery. Επίσης το 1935 μαζί με άλλους εξπρεσιονιστές Αμερικάνους καλλιτέχνες δημιούργησε την ομάδα «The Ten». Αν και το ύφος του, σταδιακά, είχε αρχίσει να διαμορφώνεται και θα μπορούσαμε να αναγνωρίσουμε πρώιμα στοιχεία που το κατευθύναν προς τη μετέπειτα εκδοχή του, της περιόδου της καταξίωσης του, ο Ρόθκο, εκείνη την περίοδο, έστρεψε την προσοχή του προς μία διαφορετική καινοτομία, εγκαινιάζοντας μία σουρεαλιστική περίοδο, εμπνεόμενος από θέματα και συμβολισμούς της μυθολογίας, νιώθοντας πως η θεματολογία της αμερικάνικης σκηνής, που εμπνεόταν από τα αστικά και φυσικά τοπία είχε φτάσει σε ένα τέλμα.

Κατά την πρώιμη περίοδο του, ο Ρόθκο διαμόρφωνε το προσωπικό του ύφος και την αντίληψη του επί φιλοσοφικών ζητημάτων. Η μυθολογία είχε καταλυτικό ρόλο στην διαμόρφωση της αντίληψης του. Επηρεασμένος από τον Νίτσε, συσχέτισε το ρόλο της τέχνης του, ως μια αντιστοιχία της αρχαίας τραγωδίας, που είχε ως σκοπό, την ανακούφιση του σύγχρονου ανθρώπου από την ματαιότητα της ζωής. Η μη αναζήτηση καινοτόμων θεμάτων και η προσκόλληση στην μυθολογία θα μπορούσε να συνδυαστεί και με το γενικότερο δυσοίωνο κλίμα της εποχής του πολέμου, που δεν επίτρεπε σε καλλιτέχνες και διανοούμενους να αισιοδοξούν και να οραματίζονται, βρίσκοντας δημιουργικό καταφύγιο και πηγές έμπνευσης σε παλαιότερες εποχές, δημιουργώντας νέο-αναγεννησιακές συνθήκες.

Την περίοδο του πολέμου, πολλοί Ευρωπαίοι καλλιτέχνες μετανάστευσαν στην Νέα Υόρκη. Η Αμερική έχει καταστεί πλέον το πολιτιστικό κέντρο και ο σουρεαλισμός αποτελεί το καλλιτεχνικό επίκεντρο. Ο Ρόθκο μαζί με τους συναδέλφους του αναγνώρισαν τους εαυτούς τους ως κληρονόμους των μεγάλων ευρωπαίων καλλιτεχνών και με επίκεντρο τον Μύθο, θα συγχωνεύαν τις δύο μεγάλες τάσεις, τον Σουρεαλισμό και την Αφαίρεση.

Η τεχνική του Ρόθκο άρχισε να γίνεται πιο αφαιρετική και όπως ο ίδιος την περιέγραψε (ίσως ειρωνικά), ως «μία διαδικασία προς την καθαρότητα».

Το 1946-1947, ήταν η περίοδος όπου διαμορφώθηκε το προσωπικό και χαρακτηριστικό ύφος του Ροθκο, εγκαινιάζοντας τους «πολυμορφικούς» (mulitforms) πίνακες. Ο όρος πολυμορφικός δόθηκε από κριτικούς τέχνης και δεν χρησιμοποιήθηκε πότε από τον Ρόθκο. Κατά την κρίσιμη αυτή περίοδο της μετάβασης του, ο Ρόθκο είχε εντυπωσιαστεί από τα αφηρημένα χρωματικά πεδία του Κλιφορντ Στιλ, τα οποία αντλούσαν έμπνευση από φυσικά τοπία.

Η περίοδος από το 1947 σηματοδότησε την πλήρη μεταστροφή του Ροθκο και την έναρξη της όψιμη περιόδου του. Η μετατροπή αυτή ήταν ολοκληρωτική ακόμα και στην έκφραση του Ρόθκο, εγκαταλείποντας την τυπική τιτλοφόρηση. Ο προσδιορισμός τους πλέον γινόταν με σκέτα χρώματα ή αριθμούς. Η όλη η μετατροπή συμβάδιζε με την μετατροπή της ανάγκης του Ρόθκο ως προς την έκφραση. Δεν επιθυμούσε πλέον να εξηγεί τα έργα του, καθώς όπως ο ίδιος δήλωνε «η σιωπή είναι ακριβής».

Τα έργα το Ρόθκο δεν διακρίνονταν πλέον από μία βιομορφική οργανική αφαίρεση, αλλά από μία αφαίρεση χρωματικού πεδίου. Τα έργα του χαρακτηρίζονταν από τις στενές τονικές σχέσεις μεταξύ μεγάλων ορθογώνιων χρωματικών επιφανειών. Το χρώμα όμως δεν αποτελούσε για το Ρόθκο το σημείο αναφοράς, αλλά η εικόνα η οποία δημιουργούσαν. Ο κορεσμός είναι που δίνει την δυναμική στα έργα του Ρόθκο πάρα το χρώμα. Η πλειονότητα των έργων του Ροθκο, φέρουν μονόχρωμο βάθος πάνω στο οποίο τοποθετούνται ασαφώς αφηρημένα ορθογώνια, κάθετα στοιχισμένα, ενοποιώντας χώρο και σχήματα.

Ο ίδιος, παρά την μετατροπή του στην τεχνική του και στην αντίληψη του, συνέχισε να αντιλαμβάνεται την τέχνη του ως μία συνέχεια της αρχαίας τραγωδίας. Ο ίδιος παραλλήλιζε τα έργα του με δράματα και τις μορφές μέσα σε αυτά σαν ηθοποιούς.

Αυτή η αντίληψη ίσως επηρέασε και την αίσθηση του επί του χώρου, καθώς τα έργα του γινόντουσαν όλο και μεγαλύτερα σε διαστάσεις επιθυμώντας την εισαγωγή του θεατή μέσα στο ίδιο το έργο. Με το πέρασμα του χρόνου τα έργα του γινόντουσαν και πιο σκοτεινά, τόσο σε επίπεδο βάθους όσο και επίπεδο σχημάτων, δημιουργώντας μία ενοποίηση της σκηνής.

Ο Ρόθκο έπασχε από χρόνια κατάθλιψη, από την εποχή του διαζυγίου του, που επιδεινώθηκε τα τελευταία του χρόνια, συνδυαστικά με την πολύ άσχημη κατάσταση της υγείας του, την πλήρη εμπορευματοποίηση των έργων του και την σταδιακή πτώση της υστεροφημίας του. Ο Ροθκο αυτοκτόνησε το 1970.